शास्त्रकोषः

संयोगविभागवेगानां कर्म समानम् । (वै. सू १.१.२०)

ಎರಡು ವಸ್ತುಗಳಿಗೆ  ಸಂಯೋಗ ವಿಭಾಗ ಉಂಟಾಗಲು ಕ್ರಿಯೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಬಾಣವೇ ಮೊದಲಾದ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ವೇಗವುಂಟಾಗಲು ಕ್ರಿಯೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.

किन्ही दो वस्तुओं के बीच संयोग या विभागरूपी जो क्रिया होती है, वह सामान्य कारण है । वैसे हि बाण आदि वस्तुओं में दिखाई देनेवाली वेग आदि क्रियाऎं सामान्य कारण ही हैं।

Motion  is the common cause for any conjunction (joining of substances  together ), 

dis-junction (diving any one substance into many ) and speed (or impetus).

शास्त्रकोषः

कारणगुणपूर्वकः  कार्यगुणो दृष्टः । (वैशेषिकसूत्रम् २.१.२५)

ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಗುಣವು ಕಾರಣದ ಗುಣವನ್ನು  ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ. ಬೀಜದ ಗುಣವನ್ನನುಸರಿಸಿ ಸಸ್ಯದ ಗುಣವಿರುವುದು.

कार्य मे दिखाई देनेवाला हर कोई गुण कारण – गुण के अनुसार होत है । बीज के गुणों के अनुसार ही सस्य के गुण रहते हैं । 

It is in that, the quality of effect is preceded  or caused by the quality of cause .The quality of the cause is found in the quality of effect.

शास्त्रकोषः

रसास्तावत् षट् मधुराम्ललवणकटुतिक्तकषायाः । ते सम्यगुपभुज्यमानाः शरीरं यापयन्ति । मिथ्योपभुज्यमानास्तु खलु दोषप्रकल्पाय अवकल्पन्ते ॥ (चरकसंहिता विमानस्थानम् १.५)

ಸಿಹಿ, ಹುಳಿ, ಉಪ್ಪು, ಖಾರ, ಕಹಿ ಹಾಗೂ ಒಗರು – ಹೀಗೆ ಆರುವಿಧವಾದ ರಸಗಳು ಆಹಾರಪದಾರ್ಥಗಳಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಯಥಾವಿಧಿ ಸೇವಿಸಿದರೆ ಶರೀರದಲ್ಲಿರುವ ದೋಷಗಳು ಸಾಮ್ಯಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದ್ದು ಶರೀರವು ಆರೋಗ್ಯಪೂರ್ಣವಾಗಿರುವುದು. ರಸಗಳ ಸೇವನೆಯು ಕ್ರಮವನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದರೆ ದೋಷಗಳಪ್ರಮಾಣವು ಏರುಪೇರಾಗಿ ರೋಗಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುವುದು.      

   

Sweet, Sour, Salty , spicy, bitter, astringent are the six types of tastes(Rasa) found in the food. If all of these Rasas are consumed in the proper manner, then the Doshas (Vaata Pitta Kapha) in our body remain stable thus maintaining our health. If the manner of consuming these Rasas is disturbed then the changes caused in the state of the three Doshas may lead to different diseases.

मधुर, आम्ल(खट्टा), नमकीन, तीखा, कडवा कषाय यह छह प्रकार के रस हमारे भोजनपदार्थो में रहते हैं । यह सारे यदि विधिवत स्वीकार किए जाए तो शरीर में मौजूद दोष साम्यावस्था में रहते हैं । जिससे हमारा शरीर आरोग्यपूर्ण रहता है । रसों का सेवनक्रम अगर उल्लंघित हो तो दोष मे बदलाव होने से रोगों की निष्पत्ति होना सम्भव है ।

   

शास्त्रकोषः

यतोऽभ्युदयनिश्रेयससिद्धिः स धर्मः (वै.सू.१.१.२) 

The path followed by the human for acquiring the prosperity and to get liberated from the material bonds known as Dharma.

ಮಾನವರು ಐಹಿಕ ಏಳಿಗೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಹಾಗು ಸಾಂಸಾರಿಕ ಬಂಧನದಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಅನುಸರಿಸಬೆಕಾದ ಮಾರ್ಗವೇ ಧರ್ಮವಾಗಿದೆ.

मानव द्वारा ऐहिक हित की प्राप्ति के लिए तथा सांसारिक बन्धन से मुक्त होने के लिए अनुसरण किया जानेवाला पथ ही धर्म कहलाता है ।

शास्त्रकोषः

संस्काराभावे गुरुत्वात् पतनम् । (वै.सू 5.1.18)        

ವಸ್ತುವಿನ ಬೀಳುವಿಕೆಗೆ ಅದರ ಗುರುತ್ವ ಕಾರಣ. ಆದರೆ ತೀವ್ರವೇಗದಿಂದ ಚಲಿಸುತ್ತಿರುವ ಬಾಣವೇ ಮೊದಲಾದ ವಸ್ತುವಿನ ವೇಗವು ಕ್ಷೀಣಿಸದೆ ಅದು ಬೀಳಲಾರದು.

वस्तु के गिरने का कारण गुरुत्व होता है । किन्तु चलनेवाले बाण आदि वस्तुओं का वेग पतन को रोक लेता है ।

The reason behind the fall of objects is nothing but the gravitational force, but the objects like a moving arrow possess the speed which obstructs their fall.

शास्त्रकोषः

संयोगाभावे गुरुत्वात् पतनम् ।(वै.सू 5.1.7)

ವಸ್ತುವಿನ ಬೀಳುವಿಕೆಗೆ ಅದರ ಗುರುತ್ವ ಕಾರಣ. ಆದರೆ ಇನ್ನೊಂದು ವಸ್ತುವಿನಿಂದ ಹಿಡಿದಿರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಾಗ ಗುರುತ್ವವುಳ್ಳ ವಸ್ತುವೂ ಬೀಳಲಾರದು.

वस्तु के गिरने का कारण गुरुत्व होता है । किन्तु किसी दूसरी वस्तु से संयोग होने पर पतन असम्भव है ।

The reason behind the fall of objects is nothing but the gravitational force. The union with some other object obstructs the fall. 

शास्त्रकोषः

यथा पर्वतधातूनां दह्यन्ते धमनान्मलाः ।

तथेन्द्रियकृता दोषा दह्यन्ते प्राणधारणात् ॥ (अमृतनादोपनिषत्  7)

ಪರ್ವತಗಳಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುವ ಅದಿರನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬೆಂಕಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಯಿಸಿದಾಗ ಕೊಳೆಯು ದೂರವಾಗುವಂತೆ, ವಿಷಯ-ಇಂದ್ರಿಯಗಳ ಸಂಬಂಧದಿಂದಾಗಿ ಚಿತ್ತದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದ ದೋಷಗಳು ಪ್ರಾಣಧಾರಣೆಯಿಂದ ದೂರೀಕರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ.

पर्वत पर मिलने वाले धातु को ठीक  से अग्नि मे जलाने से अनपेक्षित पदार्थ यथा विभक्त होता है वैसे विषय और इन्द्रियों के सम्बन्ध से चित्त मे उत्पन्न दोष प्राण धारणा के द्वारा  दूर होते हैं ।

The metals found in the mountains when burned in fire get separated from the unwanted materials. Likewise the faults created due to the union between the sensory organs and the subjects, get separated by practicing Praanadhaarana.

शास्त्रकोषः

शुभाशुभाभ्यां मार्गाभ्यां वहन्ती वासनासरित् ।

पौरुषेण प्रयत्नेन योजनीया शुभे पथि ॥ (मुक्तिकोपनिषत् 2.5)

ವಾಸನೆಯೆಂಬ ನದಿಯು ಶುಭಮಾರ್ಗದಲ್ಲೂ ಅಶುಭಮಾರ್ಗದಲ್ಲೂ ಹರಿಯುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಮಾನವನು ತನ್ನ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಶುಭಮಾರ್ಗದಲ್ಲೇ ವಾಸನಾನದಿಯನ್ನು ಸೆಳೆಯಬೇಕು.

वासनारूपिणी नदी शुभ ओर अशुभ दोनों मार्गों से बहती है । मानव ने अपने स्वप्रयत्न से वासना नदी का प्रवाह शुभमार्ग मे लाना चाहिए ।

The river of our imprints of action  flow from both, good and bad path. Human should make river flow on the right path by his own efforts.

शास्त्रकोषः

अग्नौ तिष्ठति विप्राणां हृदि देवो मनीषिणाम् ।

प्रतिमास्वप्रबुद्धानां सर्वत्र विदितात्मनाम्॥ (कुलार्णवतन्त्रम् 9.44)

ಯಾಜ್ಞಿಕರು ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ಯಾಗಾಗ್ನಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣುವರು. ಮನಸ್ವಿಗಳು ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವರು. ಪ್ರಬುದ್ಧರಲ್ಲದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನಗಳು ಶಿಲಾ - ಲೋಹಾದಿ  ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಗವಂತನನ್ನು ನೋಡುವರು. ಆತ್ಮ ಜ್ಞಾನಿಗಳು ಎಲ್ಲೆಡೆಯಲ್ಲೂ ಪರಮಾತ್ಮನನ್ನು ನೋಡುವರು.

याज्ञिक व्यक्ति परमात्मा को यागाग्नि में देखते हैं । मनीषिलोग अपने हृदय में परमात्मा देखते हैं । अप्रबुद्ध सामान्य जनता भगवान को शिला, प्रतिमा आदि में प्रतीत करते हैं । आत्मज्ञानी को भगवान सर्वत्र दिखता है ।

The Yaajnik people perceive the Paramatma in the sacred fire of the Yajna. The great devotees find him in their hearts. The unenlightened masses try to find them in the stones or idols. Atmajnani perceives the Paramatma everywhere.  

शास्त्रकोषः

यथा बीजं विना क्षेत्रमुप्तं भवति निष्फलम् ।

तथा पुरुषकारेण विना दैवं न सिद्ध्यति॥ 

(महाभारतम्, शान्तिपर्व ६.७)

ಹೊಲದಲ್ಲಿ ಬಿತ್ತದಿರುವ ಬೀಜವು ನಿಷ್ಫಲವಾಗುವಂತೆ, ಪ್ರಯತ್ನದ ಜೊತೆಗೂಡದ ಅದೃಷ್ಟವು ಫಲಿಸಲಾರದು.

जिसप्रकार खेत में न बोया हुआ बीज निष्फल होता है तथा प्रयत्नों के विना भाग्य निष्फल होता है । प्रयत्नों के बिना भागधेय नहीं फलता है ।

The destiny without efforts is as useless as a seed which is not sowed in farm. Destiny gets fruitful with the help of efforts. 

शास्त्रकोषः

यथा धेनुसहस्रेषु वत्सो विन्दति मातरम् ।

तथा पूर्वकृतं कर्म कर्तारमनुगच्छति ॥  

(महाभारतम्, शान्तिपर्व १८१.१६)

ಕರುವು ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಹಸುಗಳ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಬಳಿ ಹೋಗಿ ಸೇರಬಲ್ಲದು. ಹಾಗೆಯೇ ಹಿಂದೆ ಮಾಡಿದ ಕರ್ಮದ ಸೂಕ್ಷ್ಮರೂಪವಾದ ಪುಣ್ಯಪಾಪವು ತನ್ನ ಕರ್ತೃವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವುದು.

जैसे कोई वत्स असंख्य गायों में अपनी माता को पहचान कर उसीके पास जाता है, वैसे पूर्व कर्मों के फलरूपी पापांश या पुण्यांश अपने कर्ता का ही अनुसरण करते हैं ।

The way a calf finds its mother from a herd and goes to her, the effects of Paapa and Punya factors due to one’s past actions head towards him/her.

शास्त्रकोशः

धर्म एव हतो हन्ति धर्मो रक्षति रक्षितः ।

तस्माद्धर्मो न हन्तव्यो म नो धर्मो हतोऽवधीत् ॥ (मनुस्मृतिः ११.४४)

ಧರ್ಮವು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಲ್ಪಟ್ಟದ್ದಾಗಿ ಮಾನವನ ಇಷ್ಟಾರ್ಥಗಳನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸುವುದು. ಧರ್ಮವು ಪಾಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟದ್ದಾಗಿ ಮಾನವನ ಇಷ್ಟಾರ್ಥಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವುದು. ಆದ್ದರಿಂದ

ಧರ್ಮವು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಲ್ಪಡಬಾರದು . ಧರ್ಮವು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಲ್ಪಟ್ಟು ನಮ್ಮ ಇಷ್ಟಾರ್ಥಗಳನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸುವುದು ಬೇಡ.

धर्म का उल्लंघन करने पर वह मानव के हितों का विनाश करता है । धर्म का योग्य प्रकार से आचरण करने पर वह उनकी पूर्ति करता है । इसीलिये धर्म का उल्लंघन नहीं करना चाहिए । धर्म के उल्लंघन से हित का विनाश यह स्थिति न हो ।

If the limitations of Dharma are crossed, it destroys the welfare of humans. If the Dharma is followed in an appropriate way, it leads to the welfare. Therefore, the Dharma should not be violated. Let the Dharma not be violated and the benefits be destroyed.  

शास्त्रकोशः

धारणाद् धर्म इत्याहुः धर्मो धारयते प्रजाः ।

यस्स्याद् धारणसंयुक्तः स धर्म इति निश्चयः ॥(महाभारतम्  शां.प.१०९.११)

ಮಾನವನು ಸ್ವಚ್ಛಂದವರ್ತನೆಯಿಂದ ಆಪತ್ತುಗಳಿಗೊಳಗಾಗಿ ದುಃಖಪಂಕದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿ ಹೋಗದಂತೆ ಆತನನ್ನು ತಡೆದು ನಿಲ್ಲಿಸುವ (ಧಾರಣೆಗೈಯುವ)ನಿಯಮ-ಕರ್ಮ-ಆಚರಣೆಗಳು ’ಧರ್ಮ’ ಎಂಬುದಾಗಿ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಧರ್ಮವು ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನು ಧರಿಸುವುದು. ಪತನವಾಗದಂತೆ ಹಿಡಿದಿರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ (ಧಾರಣೆಯ) ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಯಾವುದು ಹೊಂದಿರುವುದೋ  ಅದು ಧರ್ಮ.

मानव ने स्वैर वर्तन से आपत्तियों के चक्र में नहीं फँसना चाहिए । उन आपत्तियों को रोकने के लिये  जो आचरणस्वरूप नियम हैं वही धर्म है । धर्म मतलब, प्रजा का पोषण करना । गिरनेवाले को संभालने वाला जो है वही धर्म कहलाता है ।

An individual should not get trapped in the vicious circle of troubles by his own unconfined behavior. The moral duties, which discontinue these troubles, is called as Dharma. Dharma is nothing but sustaining the subjects, which saves them from downfall.   

शास्त्रकोषः

अधर्मो धर्मतां याति स्वामी चेद् धार्मिको भवेत् ।

स्वामिनो गुणदोषाभ्यां भृत्याः स्युर्नात्र संशयः ॥(म.भा.स्त्रीपर्व ८.३३)

ಧರ್ಮಿಷ್ಠನಾದ ಒಡೆಯನು ತನ್ನ ಅನುಯಾಯಿಗಳನ್ನು ಅಧರ್ಮಮಾರ್ಗದಿಂದ ಧರ್ಮಮಾರ್ಗದತ್ತ ಮುನ್ನಡೆಸಬಲ್ಲನು. ಒಡೆಯನ ಗುಣ-ದೋಷಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಅನುಚರರು ಗುಣಿಗಳೂ-ದೋಷಿಗಳೂ ಆಗುವರು.

जो धर्मनिष्ठ स्वामी होता है वह उसके अनुयायियों को धर्ममार्ग से लेकर जाने में समर्थ है । स्वामी के गुणदोषों के अनुगुण अनुयायी का भी गुणी या दोषी बनना निर्भर होता है ।

The master who walks virtuous path is eligible to take his disciples on the same . The qualities and faults of the disciples depend upon those of their master’s .    

शास्त्रकोषः

सभा वा न प्रवेष्टव्या वक्तव्यं वा समञ्जसम् ।

अब्रुवन् विब्रुवन् वापि नरो भवति किल्बिषी ॥(मनुस्मृतिः ८.१३)

ನ್ಯಾಯಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಕೂಡದು ಅಥವಾ ನ್ಯಾಯಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಸತ್ಯವನ್ನು ನುಡಿಯತಕ್ಕದ್ದು . ಸಭೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ಸತ್ಯವನ್ನು ನುಡಿಯದಿರುವವನು  ಹಾಗೂ ಅಸತ್ಯವನ್ನುಲಿಯುವವನು ಪಾಪಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗುವನು.

न्याय स्थान में प्रवेश करना उचित नहीं है । अथवा कोई प्रवेश करे तो भी वहाँ सत्य ही बोलना चाहिए । सभा में प्रवेश करके सत्य न बोलने वाला और असत्य बोलने वाला पाप का भागीदार होता है ।

It is invalid to enter a court of justice. Although if someone enters , he/she should withstand the genuineness only . The one who does not speak truth or lies in the court has to become sinful.   

शास्त्रकोषः

अरक्षमाणाः  कुर्वन्ति यत्किञ्चित् किल्बिषं प्रजाः ।

तस्मात्तु नृपतेरर्धं यस्माद् गृह्णात्यसौ करान् ॥ (याज्ञवल्क्यस्मृतिः १.३३७)

ರಾಜನಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಲ್ಪಡುವ ಪ್ರಜೆಗಳು ಎಸಗಿದ ಪಾಪಕೃತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅರ್ಧಭಾಗವು ರಾಜನಿಗೆ ಸೇರುವುದು. ಪ್ರಜೆಗಳ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಅವರಿಂದ ತೆರಿಗೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ರಾಜನು ಪ್ರಜೆಗಳ ಪಾಪಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಲುದಾರನಾಗುವನು.

राजा के द्वारा रक्षण न की जानेवाली प्रजा के पापकर्मों का आधा भाग राजा को मिलता है । प्रजा की रक्षा के लिये उनसे कर लेनेवाले राजा को प्रजा के पापों का हिस्सा मिलता है।

The king who does not protect his subject obtains the half portion of the sinful works done by them . The king who demands the tax from the subject for their protection, also bears the share of their sins .  

शास्त्रकोषः

अधीतस्य च तप्तस्य कर्मणः सुकृतस्य च ।

षष्ठं भजति भागं तु प्रजा धर्मेण पालयन् ॥

(रामायणम्-उत्तरकाण्डम्-७.४.३०)

ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನು ಧರ್ಮಮಾರ್ಗಕ್ಕನುಗುಣವಾಗಿ ಪಾಲಿಸುವ ರಾಜನು ತನ್ನ ಪ್ರಜೆಗಳ ಅಧ್ಯಯನ – ತಪಸ್ಸು –ಸತ್ಕರ್ಮಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಪುಣ್ಯದ ಆರನೇ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಪಡೆಯುವನು.

धर्ममार्ग से जो राजा प्रजा का पालन करता है, उसको प्रजा के अध्ययन, तपस्या और सत्कर्मों से प्राप्त होने वाले पुण्य का छठा भाग प्राप्त होता है ।

The king, who looks after his subjects in accordance with the law, gets the benefit of sixth part of the virtue which his subject obtains from study, penance, and the good works.   

शास्त्रकोषः

परित्यजेत् अर्थकामौ यौ स्यातां धर्मवर्जितौ ।

धर्मं चाप्यसुखोदर्कं लोकविद्विष्टमेव च ॥

(मनुस्मृतिः- ४.१७६)

ಧರ್ಮದ ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ಮೀರಿದ ಅರ್ಥ ಹಾಗೂ ಕಾಮಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಬೇಕು. ಧರ್ಮಮಾರ್ಗಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಬೇಕು, ಕಾಮನೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಬೇಕು. ಪರಿಮಾಣದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಜೀವನದ ಉತ್ತರಾರ್ಧ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸುಖಪ್ರಧಾನವಲ್ಲದ ಹಾಗೂ ಲೋಕನಿಂದಿತವೂ ಆದ ಕರ್ಮಗಳನ್ನು ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಕೂಡದು.

धर्म की मर्यादा का उल्लंघन करनेवाले अर्थ और काम का त्याग करना चाहिये । धर्म के अनुसार ही धनार्जन और इच्छाओं की पूर्ति करना उचित है । फलस्वरूप, जीवन के उत्तरार्ध में सुख प्रदान न करनेवाले और जनों में निन्दित ऐसे कर्मों का आचरण नहीं करना चाहिये ।

The wealth and the desire which crosses the border of Dharma should be abandoned. Earning money and fulfilling the desires should be within the margin of Dharma.  Ultimately, one should not carry out the works which are unable to give peace during the old age and are harmful.

शास्त्रकोषः

इज्याध्ययनदानानि तपः सत्यं क्षमा घृणा ।

अलोभ इति मार्गोऽयं धर्मस्याष्टविधः स्मृतः ॥

तत्र पूर्वचतुर्वर्गो दम्भार्थमपि सेव्यते ।

उत्तरश्च चतुर्वर्गो नामहात्मसु तिष्ठति ॥

(याज्ञवल्क्यमृतिः १.११८)

ಪೂಜೆ, ಯಾಗಾದಿಗಳು, ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಾದಿ ಅಧ್ಯಯನ, ದಾನ, ತಪಸ್ಸು, ಸತ್ಯನುಡಿ, ಅಪಕಾರವನ್ನು ಸಹಿಸುವ ತಾಳ್ಮೆ, ದುಃಖಿಗಳಲ್ಲಿ ಕರುಣೆ, ಲೋಭವಿಲ್ಲದಿರುವುದು – ಇದು ಎಂಟು ವಿಧವಾದ ಧರ್ಮದ ಮಾರ್ಗ.

पूजन-यज्ञयाग, वेदशास्त्रों का अध्ययन, दानधर्म, तपस्या, सत्यवाणी, सहनशीलता, दुखियों के प्रति करुणाभावना, लोभ का अभाव यह आठ प्रकार के धर्ममार्ग हैं।

इनमें से पहले चार- पूजा-यज्ञ, अध्ययन, दान और तपस्या यह दांभिक लोगों में भी दिखाई देते हैं । अन्तिम चार-सत्य, सहनशीलता, करुणा, लोभशून्यता यह तो केवल महात्माओं में ही नजर आते हैं ।

The eight types of ways towards the Dharma are- The worship and sacrifice (Yajna), study, charity, penance, truth, tolerance, compassion to the sorrowful, and lack of desire.

The first four- worship- sacrifice, study, charity and penance are found in the people who are the false followers, but the later four are only found in the great personalities.

शास्त्रकोषः

पादोऽधर्मस्य कर्तारं पादः साक्षिणमृच्छति ।

पादः सभासदः सर्वान् पादो राजानमृच्छति ॥

(मनुस्मृतिः-८.१८)

ನ್ಯಾಯಸ್ಥಾನವು ಧರ್ಮಾಧರ್ಮವನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸುವಲ್ಲಿ ತಪ್ಪೆಸಗಿದರೆ ಅಧರ್ಮದ ಕಾಲುಭಾಗವು ಕರ್ತೃವನ್ನು, ಇನ್ನು ಕಾಲುಭಾಗವು ಸುಳ್ಳು ನುಡಿದ ಸಾಕ್ಷಿಯನ್ನೂ, ಇನ್ನುಳಿದ ಕಾಲುಭಾಗವು ಸಭಾಸದರನ್ನೂ, ಮತ್ತುಳಿದ ಕಾಲುಭಾಗವು ನ್ಯಾಯಾಧೀಶಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜನನ್ನೂ ತಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುವುದು.

न्यायालय में धर्माधर्मनिर्णय के समय, यदि अयोग्य निर्णय दिया जाए, तो अधर्म की उत्पत्ति होती है । जनित अधर्म का हर चतुर्थांश भाग अधर्म के साक्षात् कर्ता को, असत्य के प्रोत्साहक साक्षी को, सभाजनों को और न्यायदातृ अधिकारी को समान फल प्राप्त कराता है ।

During the decision of validity of things in the court, if it fails to give the precise decision then the Adharma gets created. The one fourth part of this Adharma affects the sinner, the eyewitness who supports the invalidity, the people in the court and the Jurist himself each.  

शास्त्रकोषः

संलापस्पर्शनिश्वाससहयानासनाशनात् ।

याजनाध्ययनाद् यौनात् पापं सङ्क्रमते नृणाम् ॥

(देवलस्मृतिः- ३३)

ಪಾಪಿಗಳಜೊತೆ ಮಾತುಕತೆ, ಅವರ ಸ್ಪರ್ಶ, ನಿಶ್ವಾಸವಾಯು, ಜೊತೆಗೆ  ಪ್ರಯಾಣ-ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವುದು-ತಿನ್ನುವುದು-ಯೋನಿಸಂಬಂಧ, ಅವರೊಂದಿಗೆ ಪೂಜಾದಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು ಹಾಗೂ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವುದು-ಇವುಗಳಿಂದ ಪಾಪವು ಸಂಕ್ರಮಿಸುವುದು.  

अयोग्य कर्मों के आचरण से अयोग्य स्पन्दन बनते हैं । पापीजनों के साथ बातचीत करने से, उनके स्पर्श से, उन्होंने छोडॆ हुए निश्वास से, उनके सह की यात्रा से, उनके साथ भोजन, पूजन या अध्ययन करने से, या फिर शारीरिक संबन्ध रखने से उनमें स्थित यह स्पन्दन अन्य जनों में संक्रमित होते हैं ।

Sinful activities produce some dissenting vibrations. A conversation with a sinner, a touch, an exhale by her/him, experiencing a journey, having lunch, praying and studying with her/him, or having physical contact with, makes those vibrations get transferred to others.

शास्त्रकोष

धर्मं यो बाधते धर्मो न स धर्मः कुधर्मकः ।

अविरोधात्तु यो धर्मः स धर्मः सत्यविक्रम ॥

ತನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯವು ಇನ್ನೊಬ್ಬರ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಅಥವಾ ತನ್ನ ಇನ್ನೊಂದು ಕರ್ತವ್ಯದ ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಬಾಧಕವಾಗುವುದಾದರೆ ಅದು ನಿಂದನೀಯವಾಗಿದ್ದು  ಧರ್ಮವೆನಿಸಲಾರದು. ಇನ್ನೊಂದು ಕರ್ತವ್ಯಕ್ಕೆ ವಿರೋಧವುಂಟಾಗದಂತೆ ನಾವು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕರ್ತವ್ಯವು ಮಾತ್ರ ಧರ್ಮವೆನಿಸುವುದು .

यदि आपका कोई कर्तव्य अपने या किसी दूसरे के कर्तव्य के प्रति बाधक ठहरता हो, तो वह निन्दनीय माना जाता है । यह धर्म नहीं कहा जा सकता । जो कर्तव्य अन्य कर्तव्य की बाधा न बने, वही धर्म माना जाता है ।

If any of your chores bothers your own duty or any others’, then it is considered to be an obstruction. This unfair work is not the Dharma. The duty which does not bother any other obligation is called as Dharma. 

शास्त्रकोषः

अन्नाद् भवन्ति भूतानि पर्जन्यादन्नसम्भवः ।

यज्ञाद् भवति पर्जन्यो यज्ञः कर्मसमुद्भवः ॥

ಯಜ್ಞಾಗ್ನಿಯಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಪಿಸಿದ ಹವಿಸ್ಸು ದೇವತೆಗಳನ್ನು ತಲುಪುವುದು . ದೇವತೆಗಳಿಂದ ಮಳೆ, ಮಳೆಯಿಂದ ಬೆಳೆ, ಬೆಳೆಯಿಂದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಜೀವನನಿರ್ವಹಣೆ. ಹೀಗೆ ಯಜ್ಞವು ಜೀವಿಗಳ ಜೀವನಾಧಾರವಾಗಿದೆ. 

यज्ञ में दिया जानेवाला हवि अग्नि द्वारा देवताओं के पास पहुँचता है । देवताऐं वृष्टि प्राप्त कराती हैं । वृष्टि के हेतु धान्य की वृद्धि होती है । और धान्य की वृद्धि के कारण समस्त प्राणिजगत समृद्ध होता है ।

The Havis which is given to the Yajña reaches to the deities through the sacred fire (Agni). The deities provide us the rain. The cultivation gets flourished due to plenty of rain which further leads to the prosperity of humanity.

शास्त्रकोषः

न जातु कामान्न भयान्न लोभाद् धर्मं त्यजेद् जीवितस्यापि हेतोः । (महाभारतम् स्वर्ग. 5.63)

ಯಾವುದೇ ಆಸೆಯನ್ನು ಪೂರೈಸುವುದಕ್ಕಾಗಲೀ, ಭಯದಿಂದಾಗಲೀ, ಲೋಭದಿಂದಾಗಲೀ, ಜೀವವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುದಕ್ಕೇ ಆಗಲಿ ಧರ್ಮಮಾರ್ಗವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಕೂಡದು.

किसी भी अपेक्षा की पूर्ति के लिये, भय की वजह से, लोभ के कारण अथवा अपने प्राणों की रक्षा करने का अवसर आने पर भी धर्म का त्याग नहीं करना चाहिये ।

Safeguard of Dharma, despite of any desire, fear, and greed or even at the time of rescuing one’s own life is the moral duty.

शास्त्रकोषः

चतुरधिकं शतमष्टगुणं द्वाषष्टिस्तथा सहस्राणाम् ।

अयुतद्वयविष्कम्भस्यासन्नो वृत्तपरिणाहः ॥(आर्यभटीयम् २.१०)

π =62832/20000=3.1416

ವೃತ್ತದ ಪರಿಧಿ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಸದ ಅನುಪಾತದ ಅಂದರೆ ಪೈ(π)ಯ ನಿಕಟತಮ ಮಾನವನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದ ಪ್ರಥಮ ಗಣಿತಜ್ಞನು ಆರ್ಯಭಟ. ಆರ್ಯಭಟೀಯದಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಯ ಅಕ್ಷಭ್ರಮಣದ ಅವಧಿ 23ಗಂಟೆ 56 ನಿಮಿಷ 4.1 ಸೆಕೆಂಡುಗಳೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ.

वृत्त की परिधि और व्यास के अनुपात का, यानि की, ’π’ के निकटतम मान का संशोधक आद्य गणितज्ञ आर्यभट है। आर्यभटीय में भूमि के अक्षभ्रमण का अवधि २३ घण्टा, ५६ निमेष और ४.१ क्षण बताया है ।

The first mathematician to discover the most appropriate ratio of a circle’s circumference to its diameter (’π’) is Aryabhatta. He has mentioned in his Aryabhateeya that the time taken by the Earth to rotate around its axis in 23 hours, 56 minutes, and 4.1 seconds. 

शास्त्रकोषः

मैत्रीकरुणामुदितोपेक्षाणां सुखदुःखपुण्यापुण्यविषयाणां भावनातश्चित्तप्रसादनम् ।(योगसूत्रम् १.२२)

ಸುಖೀಜೀವಿಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ನೇಹವನ್ನು, ದುಃಖಿಗಳಲ್ಲಿ ಕರುಣೆಯನ್ನು, ಪುಣ್ಯವಂತರಲ್ಲಿ ಹರ್ಷವನ್ನು , ಪಾಪಿಗಳಲ್ಲಿ ಉಪೇಕ್ಷೆಯನ್ನೂ ಹೊಂದಿದವನಾಗಿ ವ್ಯವಹರಿಸುವ ಮಾನವನು ಚಿತ್ತಶುದ್ಧಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಬಲ್ಲನು.

सुखियों के प्रति मित्रता, दुखी जनों के लिये करुणा, पुण्यवानों के विषय मे आनन्द, और पापी लोगों के प्रति उपेक्षा रखनेवाला मनुष्य चित्तशुद्धि प्राप्त करता है । 

The one who shows amity towards happy people, compassion towards distressed, delight to the pious, and negligence towards the sinners obtains the Chittashuddhi  indeed.   

शास्त्रकोषः

चित्रं यथाश्रयमृते स्थाण्वादिभ्यो विना यथा छाया ।

तद्वद्विना विशेषैः तिष्ठन्ति न निराश्रयं लिङ्गम् ॥(साङ्ख्यकारिका-४१)

ಚಿತ್ರವು ಆಶ್ರಯವನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿರಲಾರದು. ಪ್ರತಿಬಿಂಬವು ಬಿಂಬವನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿರಲಾರದು. ಹಾಗೆಯೇ ಇಂದ್ರಿಯಗಳಿಂದ ಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ರೂಪರಸಾದಿವಿಷಯವಾಸನೆಗಳು ಸೂಕ್ಷ್ಮಶರೀರವನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿರಲಾರವು. ಇಂದ್ರಿಯಗಳಿಂದ ಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಬಾಹ್ಯವಿಷಯಗಳು ವಾಸನಾರೂಪದಲ್ಲಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮಶರೀರವನ್ನು ಅಂಟಿಕೊಂಡಿರುತ್ತವೆ

.

जैसे कोई भी चित्र अपने आश्रय के बिना नहीं रह सकता, जैसे किसी वृक्षादि के सिवा उसके प्रतिबिंब की स्थिति असम्भव है, उसी प्रकार बाह्य इन्द्रियों से गृहीत विषय, बासनाओं के रूप मे सूक्ष्म शरीर मे सर्वदा मौजूद रहते हैं ।       

As a picture does not exist without its base, as a shadow cannot lie without its object like a tree, The subjects which are caught  by the external organs of a human being, always exist in the form of cravings or Vaasanaas  in the Sookshmashareera.    

शास्त्रकोषः

विभावानुभावव्यभिचारिसंयोगाद्रसनिष्पत्तिः ।(नाट्यशास्त्रम् – ६.अ.)

ಮಾನವನ ಚಿತ್ತಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ರತಿ, ಹಾಸ ಮೊದಲಾದ ಒಂಭತ್ತು ವಿಧವಾದ ಭಾವನೆಗಳು ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಸುಪ್ತಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಭಾವನೆಗೂ ಉದ್ದೀಪಕವಾದ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಬಾಹ್ಯವಸ್ತುಗಳು ಇರುತ್ತವೆ. ಉದ್ದೀಪಕಸಾಮಗ್ರಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕವೇರ್ಪಟ್ಟಾಗ ಮಾನವನಲ್ಲಿ ಶಾರೀರ ಹಾಗೂ ಮಾನಸಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು ಉತ್ಪನ್ನವಾಗಿ ಸುಪ್ತಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಪಡಿಸುತ್ತವೆ.

मानव के चित्त मे रति, हास इत्यादि नौ प्रकार की भावनाऐं स्थिर रूप से सुप्तावस्था में मौजूद रहती हैं । इन मे से प्रत्येक भावना उद्दीपन करानेवाली विषय वस्तुऐं जगत मे पायी जाती हैं । इन बाह्य वस्तुओं से जब संपर्क होता है तब मनुष्य मे शारीरिक और मानसिक प्रतिक्रियाऐं उत्पन्न होती हैं । जो कि उसकी सुप्तभावनाओं को प्रकट कराती हैं ।

There are nine kinds of Bhaavanaas in a human mind, which include Rati, Haasa, and so on. They all lie in a stable and an inactive state. Each of these Bhaavanaa, is being evoked by the subjective sources available all around.  When a human being comes in contact with these sources, it leads to the evolution of some physical and mental reactions which further make the way for the inactive Bhaavanaas to become lively.