शास्त्रकोषः

अयं केतो हृद आविचष्टे ।(ऋग्वेदः 1.24.12)

ಹೃದಯದಲ್ಲಿನ ಅಂತರ್ಬೊಧೆಯು ಸತ್ಯವನ್ನು ಕಾಣುತ್ತದೆ.

The intuitive in the heart sees the truth.

शास्त्रकोषः

दैविकानां  युगानां तु सहस्रं परिसाङ्ख्यया ।

ब्राह्ममेकमहर्ज्ञेयं तावतीं रात्रिमेव च ॥(मनुस्मृतिः  1.72)

ದೇವಮಾನದಿಂದ ಒಂದುಸಾವಿರಯುಗಗಳು ಬ್ರಹ್ಮಮಾನದಿಂದ ಒಂದು ದಿನವಾಗುವುದು. ರಾತ್ರಿಯೂ ಅಷ್ಟೇ ಅವಧಿಯದ್ದಾಗಿರುವುದು.

In divine years, 1000 eras are equal to one day of Brahman.

Night time of Brahman is also equal to the same. 

शास्त्रकोषः

एवं चतुर्युगाख्यानां सधिका ह्येकसप्ततिः ।

कृतत्रेतादियुक्तानां मनोरन्तरमुच्यते ॥(लिङ्गपुराणम्)

ದೇವಮಾನದಿಂದ ಕೃತತ್ರೇತಾಮೊದಲಾದ ನಾಲ್ಕುಯುಗಗಳು ಎಪ್ಪತ್ತೊಂದುಬಾರಿ ಆವೃತ್ತವಾದಾಗ ಒಂದು ಮನ್ವಂತರವಾಗುವುದು.

In divine years when eras like Krita, Treta gets repeated 71 times then it is called as a Manvantara. 

शास्त्रकोषः

इतरेषु ससन्ध्येषु ससन्ध्यांशेषु च त्रिषु ।

एकापायेन वर्तन्ते सहस्राणि शतानि च ॥( मनुस्मृतिः १.७० )

ತ್ರೇತಾ, ದ್ವಾಪರಾ ಹಾಗೂ ಕಲಿಯುಗಗಳ ಅವಧಿಯು ಒಂದೊಂದು ಸಾವಿರವರ್ಷ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವುದು. ಸಂಧ್ಯೆ - ಸಂಧ್ಯಾಂಶಗಳ ಕಾಲಾವಧಿಯೂ ಒಂದೊಂದು ನೂರುವರ್ಷ ಕಡಿಮೆಯಾಗುವುದು.

ಕೃತಯುಗದ ಅವಧಿ – ೪,೦೦೦ ವರ್ಷಗಳು ಹಾಗೂ ೪೦೦ ವರ್ಷ ಸಂಧ್ಯೆ, ೪೦೦ ವರ್ಷ ಸಂಧ್ಯಾಂಶಗಳು                      ಒಟ್ಟು ಸೇರಿ ೪,೮೦೦ ದಿವ್ಯವರ್ಷಗಳು = ೧೭,೨೮,೦೦೦ ಮಾನುಷವರ್ಷಗಳು.

ತ್ರೇತಾಯುಗದ ಅವಧಿ – ೩,೦೦೦ + ೩೦೦ + ೩೦೦ =೩,೬೦೦ ದಿವ್ಯವರ್ಷಗಳು,                                 ೧೨,೯೬,೦೦೦ ಮಾನುಷವರ್ಷಗಳು.

ದ್ವಾಪರಯುಗದ ಅವಧಿ – ೨,೦೦೦ + ೨೦೦ + ೨೦೦ =೨,೪೦೦ ದಿವ್ಯವರ್ಷಗಳು,                                ೮,೬೪,೦೦೦ ಮಾನುಷವರ್ಷಗಳು.

ಕಲಿಯುಗದ ಅವಧಿ – ೧,೦೦೦ + ೧೦೦ + ೧೦೦ =೧,೨೦೦ ದಿವ್ಯವರ್ಷಗಳು,                             ೪,೩೨,೦೦೦ ಮಾನುಷವರ್ಷಗಳು.

The duration of Treta, Dvapara and Kali era decreases 1000 years respectively as the era passes. The duration of Sandhya and Sandhyamsha also decreases by 100 years respectively.

Duration of Krita era – 4000 Divine years, 400 Sandhya and 400 Sandhyamsha.

   Total 4800 Divine years. 17,28,000 Human years.

Duration of Treta era – 3000+300+300 = 3600 Divine years. 12,96,000 Human years.

Duration of Dvapara era – 2000+200+200 = 2400 Divine years. 8,64,000 Human years.

शास्त्रकोषः

तत्प्रमाणैः शतैः सन्ध्या पूर्वा तत्राभिधीयते ।

संध्यांशकश्च तत्तुल्यो युगस्यानन्तरो हि सः ॥ (विष्णुपुराणम् )

ಯುಗವು ಎಷ್ಟು ಸಹಸ್ರವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದೋ,ಅಷ್ಟು ನೂರುವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯ ಸಂಧ್ಯೆಯು ಯುಗದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿರುವುದು. ಅಷ್ಟೇ ನೂರುವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯ ಸಂಧ್ಯಾಂಶವು ಯುಗದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿರುವುದು.

एक युग जितने सहस्र वर्ष की अवधि का संकलन है, उतने सौ वर्षों की संध्यावधि युग का आरम्भकाल होता है । तथा, उतने ही अवधि का संध्यांश युग के अन्त में भी रहता है ।

The number of a thousand years a millennium is consisted, the evening time of hundred years of those make the starting period of the millennium. The same number of evenings make the last period of the millennium too.

शास्त्रकोषः

चत्वार्याहुः सहस्राणि वर्षाणां तत्कृतं युगम् ।

तस्य तावच्छती सन्ध्या सन्ध्यांशश्च तथाविधः ॥ (मनुस्मृतिः 1.69)

ದೇವತಾಮಾನದಿಂದ ನಾಲ್ಕುಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳು ಕೃತಯುಗವೆನಿಸುವುದು. ನಾಲ್ಕುನೂರು ವರ್ಷಗಳು ಕೃತಯುಗದ ಸಂಧ್ಯಾಕಾಲವೂ ಸಂಧ್ಯಾಂಶವೂ ಆಗಿರುವುದು.

4000 divine years is called as the Kritayuga. 400 years are the Sandhyaakala and Sandhyansa in Kritayuga.

शास्त्रकोषः

पित्र्ये रात्र्यहनी मासः प्रविभागस्तु पक्षयोः ।

कर्मचेष्टास्वहः कृष्णः शुक्लः स्वप्नाय शर्वरी ॥ (मनुस्मृतिः 1.66)

ಮನುಷ್ಯನರ ’ಮಾಸ’ವು ಪಿತೃಗಳಿಗೆ ಒಂದು ಅಹೋರಾತ್ರವು. ಮಾಸದಲ್ಲೂ ಕೃಷ್ಣಪಕ್ಷವು ಪಿತೃಗಳಿಗೆ ಹಗಲಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಕರ್ಮಾಚರಣೆಗೆ ಯೋಗ್ಯವಾಗಿದೆ. ಶುಕ್ಲಪಕ್ಷವು ಪಿತೃಗಳಿಗೆ ರಾತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದು ವಿಶ್ರಾಂತಿಯೋಗ್ಯವಾಗಿದೆ.

A month of human beings is an 'Ahoratra' for the ‘Ancestors’. Even in that month, as the dark lunar fortnight would be the daytime for them, it is best for practicing rituals. The bright lunar fortnight being the night time for them, it is good time for them to rest.

शास्त्रकोषः

दैवे रात्र्यहनी वर्षं प्रविभागस्तयोः पुनः ।

अहस्तत्रोदगयनं रात्रिः स्याद्दक्षिणायनम् ॥ (मनुस्मृतिः 1.67)

ಮನುಷ್ಯರ ವರ್ಷವು ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಒಂದು ಅಹೋರಾತ್ರವು. ವರ್ಷದಲ್ಲೂ ಉತ್ತರಾಯಣವು ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಹಗಲು. ದಕ್ಷಿಣಾಯನವು ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ರಾತ್ರಿಯಾಗಿರುವುದು.

Year of a human being is an Ahoratra for Gods. Even in that, ‘Uttarayana’ is the daytime for them. And ‘Dakshinayana’ is the night time. 

शास्त्रकोषः

निमेषा दश चाष्टौ च काष्ठा त्रिंशत्तु ताः कला ।

त्रिंशत्कला मुहूर्तः स्याद् अहोरात्रं तु तावतः ॥ (मनुस्मृतिः 1.64)

ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಕಣ್ಣಿನ ರೆಪ್ಪೆಗಳ ಬಡಿತಕ್ಕೆ ಬೇಕಾಗುವ ಸಮಯ ನಿಮೇಷ. ಇಂತಹ ಹದಿನೆಂಟು ನಿಮೇಷಗಳಿಂದ ಒಂದು ’ಕಾಷ್ಠಾ’. ಮೂವತ್ತು ಕಾಷ್ಠಾಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಒಂದು ’ಕಲಾ’. ಮೂವತ್ತು ಕಲಾಗಳು ಸೇರಿದಾಗ ಒಂದು ’ಮುಹೂರ್ತ’. ಮೂವತ್ತು ಮುಹೂರ್ತಗಳಿಂದ ಒಂದು ’ಅಹೋರಾತ್ರವು’.  
Natural time required for the wink of eye is called as ‘Nimesha’. These 18 Nimeshas are called as ‘Kaashtha’. 30 Kaashathas  make one Kala. 30 Kalas make one ‘Muhoorta’. From 30 muhoortas  it becomes ‘Ahoratra’. 

शास्त्रकोषः

लये सम्बोधयेच्चित्तं विक्षिप्तं शमयेत् पुनः ।

सकषायं विजानीयात् समप्राप्तं न चालयेत् ॥(गौडपादकारिका 3.44)

ಮನಸ್ಸು ಜಡತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಅದನ್ನು ಎಬ್ಬಿಸಬೇಕು. ಅದು ಬೇರೆವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಅಲೆದಾಡುತ್ತಿದ್ದರೆ ಅದನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಕರೆತರಬೇಕು. ಮನಸ್ಸು ಆಸೆಯೊಡನೆ ಬೆರೆತು ಹುದುಗಿಹೋಗಿದ್ದರೆ ಅದನ್ನು ಗುರುತಿಸಬೇಕು. ಸಮಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಅದನ್ನು ಅಲುಗಾಡಿಸಬಾರದು.  

When the mind is in the state of inertia we should wake it up. When it is wandering in other substances we should bring it back. When it is mixed with desires we should identify. When it is in the state of Equilibrium, we should not shake it. 

शास्त्रकोषः

मुक्ताभिरावृतं सूत्रं मुक्तयोर्मध्य ईक्ष्यते ।

तथा वृत्ति्विकल्पैश्चित् स्पष्टा मध्ये विकल्पयोः ॥(लघुवाक्यवृत्तिः – 10)

ಮುತ್ತಿನಹಾರದಲ್ಲಿ ದಾರವು ಮುತ್ತುಗಳಿರುವ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಎರಡು ಮುತ್ತುಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ದಾರವು ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಅದೇ ರೀತಿ ಪರಿಶುದ್ಧ ಪ್ರಜ್ಞಾರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ಆತ್ಮನು ಯೋಚನೆಯಿದ್ದಾಗ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಎರಡು ಯೋಚನೆಗಳ ಮಧ್ಯಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ.

In a necklace of gem we cannot see the thread where gems are situated, but in between two gems we can see the thread. In the same way, soul cannot be seen when thoughts are present, but it can be seen in between thoughts.  

शास्त्रकोषः

कर्माणि ह्यविनाशीनि बीजवत् प्रभवन्ति च ।

तानि योगाग्निदग्धानि न प्ररोहन्ति वै पुनः ॥

एतस्मात् कारणात् ध्यानं धारणां प्राणसंयमम् ।

कुर्याद् यत्नेन योगज्ञः कर्मसन्यासचिन्तनम् ॥ (बृहद्योगियाज्ञवल्क्यस्मृतिः 9.33)

ಹೇಗೆ ಬೀಜವು ಅಂಕುರಿಸಿ ಬೆಳೆದು ಫಲವನ್ನಿತ್ತ ಬಳಿಕವೂ ನಶಿಸದೆ ಮತ್ತೆ ಬೀಜರೂಪದಲ್ಲಿ ಇರುವುದೋ ಹಾಗೆಯೇ ಕರ್ಮಗಳು ಫಲವನ್ನಿತ್ತಬಳಿಕವೂ ನಶಿಸದೆ ಮತ್ತೆ ವಾಸನಾರೂಪದಲ್ಲಿದ್ದು ಬೆಳೆಯುವವು. ಯೋಗಾಗ್ನಿಯಿಂದ ಸುಡಲ್ಪಟ್ಟಾಗ ಮಾತ್ರ ಕರ್ಮವಾಸನೆಗಳು ಮತ್ತೆ ಬೆಳೆಯಲಾರವು. ಆದ್ದರಿಂದ ಯೋಗವನ್ನರಿತವನಾಗಿ ಪ್ರಾಣನಿಗ್ರಹ, ಧಾರಣಾ, ಧ್ಯಾನಗಳನ್ನು ಪ್ರಯತ್ನಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಆಚರಿಸಬೇಕು.

जैसे बीज अंकुरित होते हुए बडकर, फल देने के बाद भी नष्ट न होते हुए फिर से बीजरूप को प्राप्त होता है, वैसे ही, हमारे कर्म फल देने के बाद नष्ट न होते हुए फिरसे वासनारूप में वर्धित होते हैं । योगाग्नि में जलने पर ही कर्मवासना फिर से उत्पन्न नहीं होती । इसलिए योग को जानकर प्राणनिग्रह, धारणा, ध्यान इनका प्रयत्नपूर्वक आचरण करना चाहिए ।

A seed gets sprouted and after yielding fruits gets back again to its form of seed. In the same way, our actions get back to their own form again, after yielding the respective fruits. Only after burning those KarmaVasanas in Yogagni, they don’t grow. Therefore after learning Yoga one should practice taking charge over Pranas, Dharana and meditation.

     

शास्त्रकोषः

दीर्घवैरमसूया च असत्यं ब्रह्मदूषणम् ।

पैशुन्यं निर्दयत्वञ्च जानीयात् शूद्रलक्षणम् ॥(वसिष्ठस्मृतिः 6.23)

ದೀರ್ಘದ್ವೇಷ, ಅಸೂಯೆ, ಸುಳ್ಳುನುಡಿಯುವ ಸ್ವಭಾವ, ಸಾಧುಗಳನ್ನು ನಿಂದಿಸುವುದು, ಚಾಡಿಹೇಳುವುದು, ದುಷ್ಟತನ, ನಿಷ್ಕಾರುಣ್ಯ – ಇವಿಷ್ಟು ಶೂದ್ರನ ಲಕ್ಷಣಗಳು.

बहुत काल तक का द्वेष, असूया, असत्य कहने का स्वभाव, साधुजनों की निंदा करना, पिशुनता, करुणा का अभाव यह शूद्रके लक्षण है ।

The characteristics of a Shudra are – prolonged hatred, envy, untruthful nature, blaming the good people, gossiping, and lack of empathy.    

शास्त्रकोषः

योगस्तपो दमो दानं सत्यं शौचं दया श्रुतम् ।

विद्या विज्ञानमास्तिक्यम् एतद् ब्राह्मणलक्षणम् ॥ (वसिष्ठस्मृतिः 6.20)

ಯೋಗ, ತಪಸ್ಸು, ಇಂದ್ರಿಯನಿಗ್ರಹ, ದಾನ , ಸತ್ಯಪರತೆ, ಶುದ್ಧತೆ, ದಯೆ, ವೇದಾಧ್ಯಯನ, ಶಾಸ್ತ್ರವಿದ್ಯೆ, ಅತೀಂದ್ರಿಯ ಅನುಭವ, ಪರಮಾರ್ಥದಲ್ಲಿ ದೃಢನಿಷ್ಠೆ – ಇವಿಷ್ಟು ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ ಲಕ್ಷಣಗಳು.

योग, तप, इन्द्रियनिग्रह, दान, सत्यपरता, शुद्धता, दया, वेदाध्ययन, शास्त्रविद्या, इन्द्रियों से पर अनुभव, परमार्थ में दृढ निष्ठा, यह सारे ब्राह्मण के लक्षण है ।

The characteristics of a Brahmin are – Performing Yoga, penance, having control over the sense organs, truthfulness, purity, mercy, studying of Vedas, huge knowledge of Shastras, experience of the world beyond the sense organs, and trust over Paramartha.          

शास्त्रकोषः

अभ्यासजातास्तरवः संस्पृशन्तः परस्परम् ।

मिश्रैर्मूलैस्थ न फलं सम्यग्यच्छन्ति पीडिताः ॥ (बृहत्संहिता वृक्षायुर्वेदाध्यायः 13)

ಪರಸ್ಪರ ಸಾಮೀಪ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಎರಡು ವೃಕ್ಷಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಸ್ಪರ್ಶಿಸುತ್ತಿದ್ದು, ಬೇರುಗಳೂ ಪರಸ್ಪರ ಪೀಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ ಉತ್ತಮ ಫಲವನ್ನು ನೀಡಲಾರವು.

बहुत नजदीक रहनेवाले दो वृक्ष, एकदूसरे को स्पर्श करते है । अगर पेडों के मूल एकदूसरे को पीडा दें तो अच्छा फल प्राप्त नही होता ।

 If two trees standing besides touch each other and the roots of two trees affect each other then it is not possible to get the expected fruits. 

शास्त्रकोषः

चिकित्सितमथैतेषां शस्त्रेणादौ विशोधनम् ।

विडङ्गधृतपङ्काक्तान् सेचयेत् क्षीरवारिणा ॥(बृहत्संहिता वृक्षायुर्वेदाध्यायः 15)

ಸಸ್ಯಗಳ ರೋಗ ಚಿಕಿತ್ಸೆ – ಮೊದಲಿಗೆ ರೋಗಗ್ರಸ್ತವಾದಭಾಗಗಳನ್ನು ಶಸ್ತ್ರದಿಂದ ಕತ್ತರಿಸಿ ತೆಗೆಯಬೇಕು. ಬಳಿಕ, ವಾಯುವಿಳಂಗ – ತುಪ್ಪ – ಗೊಬ್ಬರಗಳ ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ಸಸ್ಯದ ಮೇಲೆ ಲೇಪಿಸಿ ಹಾಲುಮಿಶ್ರಿತನೀರನ್ನು ಸಿಂಪಡಿಸಬೇಕು.

पौधों का इयाज – पहले रोगग्रस्त भागों को शस्त्र के उपयोग से काटना चाहिए । बाद में, वायुविडंग, घी, गोमय, इनका मिश्रण पौधों पर लगाकर दुग्धमिश्रित पानी सिंचोडना चाहिए ।

Procedure to cure plants – The affected parts should be cut off using a knife. Then, a mixture of Vayuvidang, ghee and cow dung should be applied over the plant, water mixed with milk should be sprayed on the plant.   

शास्त्रकोषः

शीतवातातपैः रोगो जायते पाण्डुपत्रता ।

अवृद्धिश्च प्रवालानां शाखा शोषो रसस्रुतिः ॥ (बृहत्संहिता वृक्षार्युवेदाध्यायः 14)

ಹೆಚ್ಚಿನ ಶೈತ್ಯ, ಗಾಳಿ ಹಾಗೂ ಬಿಸಿಲಿನ ಕಾರಣದಿಂದ ಸಸ್ಯಗಳಿಗೆ ರೋಗವುಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಎಲೆಗಳು ಬಿಳುಪಾಗುವುದು, ಅಂಕುರಗಳು ಬೆಳೆಯದಿರುವುದು, ಶಾಖೆಗಳು ಒಣಗುವುದು, ರಸಸ್ರಾವ-ಇವೆಲ್ಲವೂ ರೋಗಗ್ರಸ್ತ ಸಸ್ಯದ ಲಕ್ಷಣಗಳಾಗಿವೆ.

अधिक प्रमाण में ठंड, वायु और गरमी होने से पौधों को रोग प्राप्त होते हैं । पौधों के पत्ते सफेद होना, अंकुरों का न उगना, शाखों का सूख जाना, रसस्राव होना यह सारे रोगग्रस्त पौधों के लक्षण हैं ।

The excess of cold, wind and heat lead to the emerge of diseases in plants. Whitening of leaves, lesser growth of saplings, dryness seen in the branches, flow of some fluids are the signs of the plants suffering from disease.         

शास्त्रकोषः

तमसा बहुरूपेण वेष्टिताः कर्महेतुना ।

अन्तः संज्ञा भवन्त्येते सुखदुःखसमन्विताः ॥ (मनुस्मृतिः 1.49)

ಸಸ್ಯಗಳು ಚೈತನ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಸುಖದುಃಖವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಪೂರ್ವಕರ್ಮದ ಕಾರಣದಿಂದ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ತಮೋಗುಣವು ಅಧಿಕವಾಗಿ ವ್ಯಾಪಿಸಿದ್ದು ಚೈತನ್ಯವು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ.

पेड-पौधों में चैतन्य रहता है और वे सुखदुःख का अनुभव करता है । लेकिन, पूर्वकर्मों के कारण से उनमें तमोगुण अधिकप्रमाण में रहता है जिससे, वह चैतन्य दिखाई नही होता ।

Plants posses spirit in them and they experience the pleasures and sorrows. However, due to their actions in previous lives, the Tamoguna lies in excess which hides the spiritual energy in them. 

शास्त्रकोषः

यथाकर्म तपोयोगात् सृष्टं स्थावरजङ्गमम् ।

उद्भिज्जाः स्थावराः सर्वे बीजकाण्डप्ररोहिणः ॥ (मनुस्मृतिः १-४१-४६)

ಸಮಸ್ತ ಜೀವರಾಶಿಯನ್ನು ಪೂರ್ವಕರ್ಮಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಸ್ಥಾವರ-ಜಂಗಮವೆಂದು ಎರಡು ವಿಧವಾಗಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಗಿದೆ. ಗಿಡ, ಮರ, ಬಳ್ಳಿ ಮೊದಲಾದ ಸ್ಥಾವರಗಳು ಭೂಮಿಯನ್ನು ಭೇದಿಸಿ ಬೆಳೆಯುವುದರಿಂದ ಉದ್ಭಿಜ್ಜಗಳು. ಇವು ಎರಡು ವಿಧವಾಗಿವೆ. ಬೀಜದಿಂದ ಬೆಳೆಯುವವುಗಳು ಹಾಗೂ ಕಾಂಡದಿಂದ ಬೆಳೆಯುವವುಗಳು.

समस्त जगत पूर्व कर्मों के हिसब से स्थावर और जंगम इस भेद से निर्मित हुआ हैं । पेड, पौदे, और लताएं इत्यादि स्थावर पदार्थ और भूमि को भेदकर आते हैं  और इसीलिए उद्भिज्ज कहलाते हैं । यह दो प्रकारके हैं – बीज से उत्पन्न होनेवाले और काण्ड से उत्पन्न होनेवाले ।

The whole world is create in accordance with the actions performed in the previous lives of us and is divided as “Sthaavara” and “Jangama” factors. The trees, plants and creepers are the “Sthaavara” things and they appear by breaking the land. Therefore they are called as “Udbhijja” . These are again divided into two types – the one appearing from the seeds and the others from the stem.

शास्त्रकोषः

मूलाधारे लिङ्गदेशे नाभ्यां हृदि च कण्ठगे ।

भ्रुवोर्मध्ये ब्रह्मरन्ध्रे क्रमाच्चक्राणि चिन्तयेत् ॥ (गरुडपुराणम् १५-७३)

ಸೂಕ್ಷ್ಮಶರೀರದಲ್ಲಿ ಗುದಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮೂಲಾಧಾರಚಕ್ರವು, ಅದರಮೇಲೆ ನಾಭಿಯ ಕೆಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಧಿಷ್ಠಾನಚಕ್ರವು, ನಾಭಿಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಣಿಪೂರಚಕ್ರವೂ, ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಅನಾಹತಚಕ್ರವೂ, ಕಂಠದಲ್ಲಿ ವಿಶುದ್ಧ ಚಕ್ರವೂ, ಹುಬ್ಬುಗಳ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಜ್ಞಾಚಕ್ರವೂ, ತಲೆಯಮೇಲೆ ಬ್ರಹ್ಮರಂಧ್ರದಲ್ಲಿ ಸಹಸ್ರಾರಚಕ್ರವೂ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ.

सूक्ष्मशरीर में गुदप्रदेश में मूलाधरचक्र, उसके उपर नाभिप्रदेश के नीचे स्वाधिष्ठानचक्र, नाभिप्रदेश में मणिपूरचक्र, हृदय में अनाहतचक्र, कण्ठ में विशुद्धचक्र, भ्रुवों के बीच  आज्ञाचक्र, और सिर के उपर (मूर्धा) ब्रह्मरन्ध्र में सहस्राराचक्र दिखाई देते हैं ।

In the minute body of us, the moolaadhaar chakra lies in the private part of one’s body, swaadhistaan chakra lies upwards, below the naval. The manipoora chakra lies in the naval, anahata chakra lies in the heart, vishuddha chakra lies in the throat, ajna chakra is in between the eyebrows and the sahasraara chakra lies in the upper portion of head.   

शास्त्रकोषः

न प्रहृष्यति सम्माने नावमानेन कुप्यति ।

न  क्रुद्धः परुषं ब्रूयात् एतत् साधोस्तु लक्षणम् ॥ (गरुडपुराणम् ११३-४२)

ಯಾವನು ಸಮ್ಮಾನದಿಂದ ಹಿಗ್ಗುವುದಿಲ್ಲವೋ, ಅವಮಾನದಿಂದ ಸಿಟ್ಟುಗೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲವೋ, ಕುಪಿತನಾದಾಗಲೂ ಕಠೋರವಾದ ಮಾತುಗಳನ್ನಾಡುವುದಿಲ್ಲವೋ ಆತನೇ ಸಾಧುವು.

प्राप्त हुए किसी भी सम्मान से हर्षान्वित न होनेवाला, अपमान से संतप्त न होनेवाला, गुस्सा आने के बावजूद कठोर वचन न बोलनेवाला साधुपुरुष हैं ।

The one who does not get excited from the respect given, who does not get disturbed from the insult and the one who does not speak imprecise words despite of getting angry is called a ‘Sadhu’(Sage).   

शास्त्रकोषः

न शक्यते मनो जेतुं विना युक्तिमनिन्दिताम् ।

अङ्कुशेन विना मत्तो यथा दुष्टमतङ्गजः ।

अध्यात्मविद्याधिगमः साधुसङ्गतिरेव च ।

वासना संपरित्यागः प्राणस्पन्दनिरोधनम् ।

एतास्ता युक्तयः पुष्टाः सन्ति चित्तजये किल ॥ (मुक्तिकोपनिषत् २.४३-४५)

ಮದವೇರಿದ ದುಷ್ಟಸಲಗವನ್ನು ಅಂಕುಶವಿಲ್ಲದೇ ನಿಗ್ರಹಿಸುವುದಸಾಧ್ಯ. ಹಾಗೆಯೇ ಯೋಗ್ಯ ಯುಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸದೆ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಜಯಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆತ್ಮವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸುವುದು, ಸಾಧುಜನಗಳ ಸಹವಾಸ, ವಾಸನೆಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸುವುದು, ಪ್ರಾಣವಾಯುವಿನ ನಿಗ್ರಹ – ಇವಿಷ್ಟು ಮನಸ್ಸನ್ನು ಜಯಿಸಲು ಸಮರ್ಥವಾದ ಉಪಾಯಗಳಾಗಿವೆ.

उन्मत्त हाथी का अंकुश के बिना निग्रहण करना साध्य नही हैं । वैसे ही योग्य युक्तियों का उपयोग न किये हुए मन के उपर विजय पाना असाध्य  हैं । आत्म विद्या का अभ्यास करना, साधुजनों का सत्संग, वासनाओं का परित्याग, प्राणक्रिया का निग्रह यह सब मन पर विजय पाने के समर्थ उपाय हैं । 

Controlling a ferocious elephant without a goad is impossible. Similarly, controlling our mind without the use of proper ticks is not possible. Learning the self knowledge of one’s  soul, expressing  the company of good people,  leaving our Vaasanas, control over the breath, are the proper means of winning the control over the mind.